Edward
De Bono, insanların farklı şekil ve yaklaşımlarla kavrama ve düşünme eylemini
gerçekleştirebildiğini ancak düşünme alışkanlıkları ile kendilerini
kısıtlayarak, sadece bir veya iki yaklaşımla düşünme eylemini
gerçekleştirdiğini gözlemlemiştir. Farklı yaklaşımların tanımlanması ve bu
yaklaşımların nasıl kullanılabileceğinin öğretilmesi durumunda, insanların bu
yaklaşımları kullanarak çok daha üretken olabileceklerini öne sürmüştür.
De
Bono, 1985 yılında “Six Thinking Hats” adıyla yayınladığı kitapta altı farklı
yaklaşım tanımlamış ve her bir yaklaşımı farklı renkte birer şapka ile
sembolize etmiştir.
Beyaz Şapka: Boş sayfa, tarafsız şapka. Görüşülen konu
ile ilgili net bilgiler, sayılar, ölçümler, raporlar, araştırmalar ve
kanıtlanmış veriler ortaya konur.
Şu
soruların cevabı aranmaktadır; Hangi bilgilere sahibiz, hangi bilgiler eksik, ihtiyacımız
olan bilgiyi nasıl elde ederiz?
Kırmızı Şapka: Ateş, duygusal şapka. Görüşülen konu ile
ilgili olarak, kişilere hiçbir dayanağı olmadan, sezgi, fikir ve duygularını
söyleme fırsatı verir. Suçlanmadan katılımcıların kişisel görüşleri alınır.
Şu
soruların cevabı aranmaktadır; Söz konusu olay, durum, öneri veya sorun
hakkında neler hissediyorum, önsezilerim, izlenimlerim ne?
Sarı Şapka: Güneş, iyimser şapka. Yapılacak işin
avantajları ortaya konulur, getirileri göz önüne alınır. Olumlu görüşler ve
övgü dile getirilir.
Şu
soruların cevabı aranmaktadır; Bu olayın bize sağlayacağı çıkarlar, yararlar ne
olabilir?
Siyah Şapka: Yargıç cübbesi, kötümser şapka. Eleştiri, olumsuz
görüşler, görüşülen konunun riskleri, gelecekte doğuracağı problemler ortaya
çıkarılır.
Şu
soruların cevabı aranmaktadır; Bu önerinin, projenin bize ne gibi zararları
olabilir?
Yeşil Şapka: Bitki, yenilikçi şapka. Konuyla ilgili
alternatifler ve yeni yaklaşımlar araştırılır. Önemli olan fikrin saçma olup
olmaması değil orijinal, yeni, üretken olması ve katma değer yaratmasıdır. Yaratıcılık
ön planda tutulur ve teşvik edilir.
Şu
soruların cevabı aranmaktadır; Konu ile ilgili alternatifler nelerdir, bu
konudaki değişik önerilerimiz neler olabilir?
Mavi Şapka: Gökyüzü, serinkanlı şapka. Düşünceler,
öneriler ve görüşler sistemleştirilir, sonuçlar ortaya konur. Geniş ve farklı
görüşlerin sentezidir.
Şu
soruların cevabı aranmaktadır;
·
Ne
oldu? (geçmişteki durumumuz - neydik?)
·
Ne
oluyor? (şimdiki durumumuz – ne olduk?)
·
Sonra
neler olmalı? (gelecekteki istenen durumumuz – ne olacağız?)
·
Ne
olmuyor? (istenen geleceğe ulaşmak için yapılması gerekenler)
