Karpman Drama Üçgeni

Transaksiyonel analist olan Stephen Karpman tarafından 1968 yılında geliştirilen teoriye göre; hepimiz kurban, kurtarıcı ve suçlayıcı rollerinden oluşan dramatik bir üçgen içerisinde ilişkilerimizi yürütmeye çalışırız. Kendimizi değerli hissetmek veya fark edilmek için bu rollerden birini seçeriz. Çoğunlukla seçtiğimiz ana bir rol olsa da, üçgen içerisinde zaman zaman bu roller arasında geçişler yaparız.

Kurban: Kendini zayıf, güçsüz, aciz, başkalarına muhtaç hisseder. Sorumluluklarını üstlenmez. Kolayca manipüle edilebildiği gibi kolayca karşısındakini de manipüle edebilir. Kurban olduğunu başkalarının da kabullenmesi için uğraşır. Rolünü devam ettirebilmek için bilinçsizce kurtarıcının çözüm önerilerini reddeder ve en sonunda kurtarıcıyı suçlayan taraf olur.

Kurtarıcı: Diğerlerinin ihtiyaçlarını gidermeye, kahramanca kendini ortaya koymaya çalışır. Kendi duygu ve problemleri ile baş etmekte zorlandığı için diğerlerinin acılarına odaklanır. Sorununu çözmeye ve sorularına cevap vermeye çalıştıkça bilinçsizce rolünü devam ettirmek isteyen kurban tarafından yardımcı olamamakla suçlanır ve en sonunda kurbanı suçlayan taraf olur.

Suçlayıcı: Eleştirel, yargılayıcı ve saldırgandır. Kızgın ve otoriter tavırlarla hareket eder. Hissettiği duygularla baş etmekte zorlanması, öfke duygusunu tetikler. Bilinçsizce öfkesini bir enerji kaynağı olarak kullanır. Diğerlerini suçlu çıkarmak için bahaneler bulur.

Böylece kurban kendi değerini ve kapasitesini, kurtarıcı diğerinin kendi problemini çözme kapasitesini, suçlayıcı ise diğerinin değerini yok sayar. Kurbanın zannettiği kadar çaresiz olmadığı, kurtarıcının aslında hiç de yardımcı olmadığı, suçlayıcının ise geçerli bir şikayetinin olmadığı bu drama üçgeni, içinde olanların kendilerini mutsuz hissettiği, işlevsel olmayan bir oyundur.

Bu üçgenden kurtulmak için ya baştan bu üçgene girmemeli ya da içindeyken üçgeni tersine çevirmeliyiz. Üçgeni tersine çevirmek için kurban kurtarıcının ve suçlayıcının etkisinden kurtulmaya odaklanarak kendi sorumluluğunu üstlenmeli, kurtarıcı sorumluluğu kurbana bırakarak kendine odaklanmalı, suçlayıcı ise öfkesini bir tarafa bırakarak elindeki gücü doğru ve yapıcı bir şekilde kullanmalıdır.